Wanneer je een onderwerp hebt gekozen waarover je literatuur wilt gaan zoeken, zul je je daar eerst op moeten oriënteren, zeker als dat onderwerp nieuw voor je is. Hierdoor krijg je een beter idee van alle facetten van dat onderwerp, definities, feiten en theorieën. Je leert verwante termen en begrippen kennen, de context en verschillende mogelijke benaderingswijzen. Vaak vind je ook al enkele verwijzingen naar belangrijke literatuur.

Gebruik om te beginnen encyclopedieën, naslagwerken en handboeken voor die eerste oriëntatie. Op de studiezalen van de Universiteitsbibliotheek vind je gedrukte (vak)encyclopedieën, handboeken enz. Via de Elektronische bestanden op de Bibliotheekportal heb je toegang tot elektronische handboeken en encyclopedieën en uiteraard kun je zoeken in SmartCat naar meer literatuur. Gebruik in handboeken de inhoudsopgave en index om verder te zoeken. Probeer op deze manier steeds meer gegevens over je onderwerp op te diepen: deelonderwerpen, trefwoorden, hoofdpersonen, enzovoort.

Vergeet ook niet om in deze fase je docent(en) of andere deskundigen te vragen je op weg te helpen.

In de voorbereidende fase van je onderzoek kan Wikipedia ingezet worden als hulpmiddel voor het vinden van begrippen en zoektermen.

Je kunt hierbij gebruikmaken van de tool Wikimindmap.

Wees je er wel van bewust dat er in Wikipedia erg goede artikelen staan, maar dat het ook veel onbetrouwbare informatie bevat. Wees kritisch en probeer de gevonden informatie altijd te verifiëren met behulp van andere informatiebronnen.

In het verkennende stadium van je onderzoek kan je tekst-gebaseerde generatieve AI tools zoals ChatGPT gebruiken als hulpmiddel voor het vinden van begrippen en het brainstormen naar zoektermen.

Let op: generatieve AI tools zijn goed in het genereren van nieuwe content zoals tekst, afbeeldingen, video's en audio, maar ze formuleren antwoorden op je vragen op basis van waarschijnlijkheid. Met andere woorden: ze gebruiken woorden, zinnen en tekststructuren die vaak bij elkaar gebruikt worden in de onderliggende trainingsdata (bijv. webpagina's, romans of academische teksten). De tool werkt met patronen, maar 'begrijpt' dus niet wat het zegt. Antwoorden kunnen daardoor incorrecte of onbetrouwbare informatie bevatten. Daarnaast kunnen maatschappelijke biases in de trainingsdata gereflecteerd worden in de output. Het is daarom belangrijk om de output altijd kritisch te beoordelen, bijvoorbeeld door de tekst te vergelijken met geverifieerde bronnen. 

Check daarnaast voor gebruik altijd eerst bij je opleiding/vak of het gebruik van generatieve AI tools is toegestaan.