Disciplines waarvoor onderzoek met gebruik van oude kaarten interessant is:

• historische geografen
• sociaal- en fysisch geografen
• planologen
• ecologen
• ruimtelijk geinteresseerde historici
• kunsthistorici
• archeologen

Het kaartmateriaal is bij uitstek geschikt voor het doen van onderzoek naar de geschiedenis van de inrichting van Nederland, of van individuele gemeenten en provincies.

Het meest intensief worden oude en moderne kaarten gecombineerd in het toegepaste historisch-geografische landschapsonderzoek, waarin in korte tijd een overzicht moet worden geboden van de belangrijkste kenmerken van het historische rurale of urbane cultuurlandschap en van de elementen en structuren in dat landschap. Het beginpunt voor dergelijk onderzoek is bijna altijd de bestudering van oude kaarten en het vergelijken van kaarten uit verschillende perioden.

Door nieuwe technieken en nieuwe cartografische software is digitale historische cartografie de dagelijkse praktijk geworden. Digitalisering van oude kaarten heeft voor een grote omwenteling gezorgd met grote tijdswinsten, toenemende mogelijkheden en een enorme democratisering tot gevolg.

Bij bestudering van een kaart is het essentieel dat je de volgende vragen kunt beantwoorden:

• Wanneer werd de kaart gemaakt
• Wat heeft de kaart te zeggen
• Wie was de cartograaf
• Wat wilde hij/zij bereiken met het maken van de kaart
• Is hij/zij daarin geslaagd volgens jou?

Stadsuitbreiding en de ontwikkelingen in de landbouw hebben in de afgelopen eeuw veel sporen uitgewist en daarom begint historisch landschapsonderzoek meestal bij de oudste topografische kaarten. Die geven een compleet beeld van een historische fase in het landschap en tonen elementen en structuren die nadien verdwenen zijn. Deze kaarten vormen op drie manieren een basis voor verder onderzoek:

• ze bieden een uitgangssituatie voor het in kaart brengen van de veranderingen die sindsdien hebben plaatsgevonden
• kaarten uit het midden van de 19e eeuw kunnen worden gekoppeld aan de oudste kadastrale gegevens, waardoor landbezit en landgebruik uit die periode bekend zijn
• deze gegevens bieden een vertrekpunt voor een verder doordringen in de geschiedenis

Voor een voorbeeld van het gebruik van kaarten voor historisch onderzoek zie:
Renes, H. (2016). "Gebruik van kaarten voor historisch onderzoek." Cartografie: Visie op de kaart, edited by Marc Hameleers et al., Stichting Archiefpublicaties, 2016, pp. 155-178. 

Zie ook de website van William Cronon, Professor of History, Geography and Environmental studies at the University of Wisconsin : Learning to do historical research: sources maps

Uitgaand van de mens:
Wat zeggen de ontwikkelingen in de cartografie over de houding van de mens ten opzichte van de wereld om hem heen?
​Wat zeggen kaarten over de kennis van mensen in een bepaalde periode

Uitgaand van de kaart zelf:
Met welke techniek is de kaart gemaakt (gedrukt, getekend)
Welke informatie wordt weergegeven en op welke manier
Wat is er nog meer te zien, behalve de kaart zelf

Heb je ondersteuning nodig bij het gebruik van kaarten en/of atlassen voor je scriptieonderzoek, neem dan contact op met een van de medewerkers van de afdeling Bijzondere Collecties.

Adres: Bijzondere Collecties, Universiteitsbibliotheek Groningen, Broerstraat 4 (3e verdieping), 9712 CP Groningen

Telefoon: 050-3635064

Email: bijzonderecollecties-bibliotheek@rug.nl