Cartografie: Home

Door op de tabs bovenaan het scherm te klikken zie je informatie over cartografie en de cartografische collectie van de Universiteitsbibliotheek, afdeling Bijzondere Collecties. Tevens vind je achtergrondliteratuur en belangrijke websites.

Na bestudering van deze module weet je:

• dat de UB behalve boeken en tijdschriften ook kaarten en atlassen bewaart en beheert
• waar je deze kaarten en atlassen, stokkaarten en wandplaten kunt vinden
• waar je literatuur over cartografie kunt vinden
• hoe je de cartografiecollectie als basis voor een scriptieonderzoek kunt gebruiken

​Cartografie betreft het maken van kaarten met het doel de ruimtelijke, topografische en geografische informatie die in een bepaalde tijd beschikbaar is, effectief over te brengen door deze te visualiseren. Zo vormen kaarten geheugensteunen die helpen het verleden te (re)construeren.

Er zijn verschillende soorten kaarten:

• topografische kaarten: streven een compleet beeld van een gebied na
• thematische kaarten: beperken zich tot een enkel thema zoals grenzen, grondbezit, sterfte, bodem of hoogteverschillen
• belangrijk zijn ook de verschillen in schaal en detaillering: topografische kaarten op een schaal van 1:50.000 of kleiner zijn in het algemeen gegeneraliseerd, wat betekent dat een deel van de lijnen zijn weggelaten en huizen zijn samengevoegd.

In voorgaande eeuwen verschenen van het Nederlandse grondgebied veelvuldig kaarten en plattegronden. Generaties cartografen maakten voor uiteenlopende doeleinden allerlei cartografische afbeeldingen van steden, gebieden, provincies of van het gehele territorium.

Kaarten werden meestal gemaakt in opdracht  van:

• de centrale overheid
• de gewestelijke en provinciale bestuursinstellingen
• particuliere instellingen en privépersonen

Sinds begin 21e eeuw is men overgegaan van het uitbrengen van herdrukken van kaarten naar het digitaliseren en beschikbaar stellen via internet. Met het digitaliseren van de oude cartografische documenten van het Nederlandse grondgebied is een mooi corpus van dit soort bronnen ontsloten. Ook (een groot deel van) de collectie oude kaarten van Bijzondere Collecties van de Universiteit van Groningen is gedigitaliseerd.

• kaarten van het hele land en van provincies en gewesten
• kaarten van gemeenten en heerlijkheden
• kaarten van buitenplaatsen
• kaarten van waterschappen en polders
• stadskaarten
• kaarten die dienst deden bij juridische kwesties
• kadastrale kaarten en hun voorlopers
• militaire kaarten
• civiel- en cultuurtechnische kaarten, w.o. rivierkaarten
• zeekaarten

De collectie bevat vooral kaarten van Nederland en Europa die zijn getekend of gedrukt tot en met het jaar 1900 en kaarten met Groningen (stad en provincie) en het omringende gebied (Drenthe en Oost-Friesland) als onderwerp. De verzameling van vóór 1901 vervaardigde losse kaarten (ongeveer 800 stuks) van de Universiteitsbibliotheek Groningen is volledig gedigitaliseerd. ​

Meer informatie over de collectie kaarten en atlassen.

Uitgegeven door Mr Theodorus Beckeringh in 1777. Beckeringhs kaart is de meest uitgebreide en gedetailleerde kaart die er van de provincie Groningen verscheen ten tijde van het Ancien Regime. 

De stad Groningen vanuit het noorden gezien. Vervaardigd door Georg Braun en Frans Hogenberg tussen 1570 en 1590.

Atlas Maior (1662 - 1665), de beroemde wereldatlas van Joan Blaeu. De atlas bestaat uit 11 delen.

De collectie stokkaarten en wandplaten

Deze collectie wordt bewaard in het Groninger Universiteitsmuseum, waar u eventueel na overleg een origineel kunt bekijken. Een aantal wandkaarten is gedigitaliseerd. Voor een overzicht van wandkaarten zie onze digitale collecties.

De collectie bestaat uit stokkaarten van Letteren, Ruimtelijke Wetenschappen en de Binnenstadsbibliotheek, circa 150 stuks. Er wordt beoogd dit materiaal op de juiste manier te bewaren en te ontsluiten voor belangstellend publiek. Daartoe zijn alle stokkaarten gefotografeerd en nu digitaal beschikbaar voor belangstellenden. De onderwerpen zijn divers, geografie en geschiedenis van Europa vormen de hoofdmoot. Maar ook de thema's biologie, anatomie en schoolplaten treft u er in aan.

Meer informatie over stokkaarten en wandplaten.