Door op de tabs bovenaan het scherm te klikken zie je informatie over het album amicorum door de eeuwen heen. Tevens vind je achtergrondliteratuur en belangrijke websites.

Na bestudering van deze module weet je:

• wat alba amicorum zijn
• hoe ze zich hebben ontwikkeld
• waar je de alba kunt vinden
• waar je literatuur over alba amicorum kunt vinden
• hoe je ze als basis voor een scriptieonderzoek kunt gebruiken

In de 1^e helft van de 16^e eeuw lieten studenten aan de Protestantse Universiteit van Wittenberg beroemde professoren een handtekening en een opwekkende en stichtende tekst schrijven. Dit gebeurde eerst in hun eigen boeken, later in speciaal daarvoor aangeschafte boekjes. Vaak gingen studenten rondreizen, van de ene universiteit naar de andere, van de ene beroemde professor naar de andere (peregrinatio academica). Alleen rijke studenten konden zich dat veroorloven, vandaar dat veel alba amicorum door de rijkste stand, de adel, zijn aangelegd. Dat verklaart ook waarom er in deze alba zoveel edellieden te vinden zijn die hun inscripties van geschilderde wapens lieten voorzien.

Later werd het gebruik van alba amicorum ook overgenomen door doorgaans adellijke dames. Ook niet-universitaire reizigers: schilders, kooplieden en diplomaten. In Nederland is de Universiteit van Leiden voor de verbreiding van het album van enorm belang geweest.

Nog later kwamen eigenaren en inscriptoren niet meer uit het universitaire, maar uit het burgerlijke milieu. De leeftijd werd lager, en het werd vooral een bezigheid van dames. Aan het eind van de 19e eeuw wordt het album een zaak van jonge meisjes van alle rangen en standen en ontstaat het 'Poesiealbum'. 

UB Groningen HS add. 222

Album amicorum van Tetje de Wal, gedateerd 1836 - 1846

Alba amicorum of “Vriendenlijsten”: boekjes waarin men vrienden, bekenden, relaties (meestal uit het universitaire milieu) of familieleden een bijdrage (inscriptie) liet schrijven. Het zijn handgeschreven boekjes uit de 16^e tot en met de 19^e eeuw. Voorloper van het huidige poëziealbum.

De afdeling Bijzondere Collecties van de UB heeft meer dan 40 van deze alba in haar bezit. Ze zijn in te zien op de derde verdieping van de UB: zaal Bijzondere Collecties. Een aantal alba is gedigitaliseerd en in te zien via de website van Bijzondere Collecties.

Meer informatie over de afdeling Bijzondere Collecties.

Eerst uitsluitend voortkomend uit het studentenmilieu. In de loop der tijd wordt de gemiddelde leeftijd van de albumbezitters steeds lager. Ook is er een verschuiving van uitsluitend universitair milieu naar uitsluitend burgerlijk milieu. En omdat het album goedkoper en voor meer mensen betaalbaar werd is er ook een verschuiving van hogere naar lagere sociale klasse. 

De eerste alba waren in standaard oblong formaat. In de beginperiode werden ook vaak met extra bladen doorschoten embleemboekjes gebruikt.

Rond 1870 verandert de uiterlijke vorm drastisch. De alba worden losbladig. Ook worden de bladen veel kleiner. Men gaat over op doosjes in boekvorm. Niet langer alleen in leer, maar ook in moire zijde of paper afgezet met goudkleurige sierrandjes.

Uiteindelijk is er uitsluitend nog het hedendaagse poëziealbum in de vorm van een boekje met een harde kaft in staand formaat.

• Eerst alleen handtekeningen of stichtelijke of opwekkende teksten
• Geleerde citaten
• Bijbelcitaten
• Later ook meer persoonlijke bijdragen
• Vaak in de vorm van gedichten
• Thema’s: vooral vriendschap, godsdienst, deugd
• Soms humoristisch
• Altijd: jaartal, datum, plaats, naam van de persoon die de inscriptie heeft geleverd
• Vaak achterin het boek een register op de inscriptoren

UB Groningen HS Add. 222

Vaak met illustraties: eerst vooral geschilderde familiewapens, later andere afbeeldingen, borduurwerkjes, pasteltekeningen en uiteindelijk poëziealbumplaatjes.

• Aanvankelijk vooral Latijn, maar ook Grieks en Hebreeuws. Eén inscriptie van een album dat zich in de UB Groningen bevindt, is zelfs in het Chinees
• Later in de volkstaal
• Andere moderne talen